Καταστροφική θα ήταν για την οικονομία και τη χώρα τυχόν καταγγελία της δανειακής σύμβασης
και επιστροφή στη δραχμή. Οι συνέπειες, όπως περιγράφονται παρακάτω από τον οικονομολόγο, επιστημονικό συνεργάτη του ΙΟΒΕ κ. Νίκο Βεντούρη, θα οδηγούσαν σε παράλυση τον δημόσιο τομέα, καθώς δεν θα υπήρχαν χρήματα για τη λειτουργία του, σε κατάρρευση τις τράπεζες, σε υποτίμηση του νέου νομίσματος, σε έκρηξη του πληθωρισμού και σε έλλειψη βασικών αγαθών, όπως καύσιμα, φάρμακα, τρόφιμα, πρώτες ύλες, μηχανήματα κ.λπ.
1. Από τη στιγμή που θα σταματήσει η χρηματοδότηση από ΕΕ και ΔΝΤ θα γίνει βίαιος μηδενισμός του πρωτογενούς ελλείμματος. Το ποσό αυτό θα πρέπει να εξασφαλιστεί είτε από μείωση δαπανών, οπότε οδηγούμαστε σε περαιτέρω μείωση μισθών, συντάξεων, απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων και κλείσιμο οργανισμών, είτε από αύξηση εσόδων, δηλαδή επιβολή πρόσθετων φόρων.
2. Ο βασικός μοχλός πίεσης προς την Ελλάδα θα είναι το τραπεζικό σύστημα. Από τη στιγμή που δεν προβλέπεται μηχανισμός εξόδου μιας χώρας από το ευρώ, θα πρέπει να δοθεί μια περίοδος προσαρμογής στο νέο νόμισμα. Η ΕΚΤ θα μειώνει σταδιακά τη διοχέτευση ρευστότητας στις τράπεζες, δημιουργώντας ασφυξία στην οικονομία. Οι τράπεζες προκειμένου να επιβιώσουν και να μπορέσουν να ανταποκριθούν στους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας που προβλέπονται από την ΕΚΤ θα πρέπει είτε να προβούν σε αναγκαστικές συγχωνεύσεις είτε να κρατικοποιηθούν. Είναι πιθανό ορισμένες να πτωχεύσουν. Παράλληλα, ΕΕ και ΔΝΤ θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν την εξυπηρέτηση του χρέους της χώρας ώστε να περιορίσουν τις συνέπειες στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.
3. Το πρόβλημα ρευστότητας στην οικονομία θα ενταθεί καθώς θα αυξηθεί η φυγή καταθέσεων, λόγω της εντεινόμενης αβεβαιότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης στο σύστημα. Η πιστωτική ασφυξία που θα επικρατήσει θα αναγκάσει την ελληνική κυβέρνηση να πάρει πρωτοβουλίες για να εκδώσει δικό της νόμισμα.
4. Ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση επιλέγει την εισαγωγή νέου νομίσματος (νέα δραχμή) στην αγορά. Αυτόματα βέβαια σταματά οποιαδήποτε χρηματοδότηση από τους ξένους δανειστές και η χώρα δεν είναι πλέον σε θέση να εξυπηρετεί το χρέος της. Θα υπάρξει μια περίοδος προσαρμογής όπου θα κυκλοφορούν παράλληλα και τα δύο νομίσματα, ώσπου να αλλάξει όλο το σχετικό Δίκαιο και τα συμβόλαια που διέπουν τις οικονομικές συναλλαγές. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αλλαγή του νομικού καθεστώτος είναι μια περίπλοκη διαδικασία και μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Η νέα δραχμή θα εισαχθεί σε κάποια ισοτιμία σε σχέση με το ευρώ, ας υποθέσουμε στην αρχική των 340,75 δρχ. Θα ακολουθήσουν διαδοχικές υποτιμήσεις της δραχμής (μπορεί να φθάσουν ως και 50%-60%) προκειμένου να καλυφθεί το κενό ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.
5. Με την εισαγωγή του νέου νομίσματος οι ισολογισμοί των τραπεζών μετατρέπονται σε δραχμές, ενώ το χρέη τους προς τις ξένες τράπεζες (και την ΕΚΤ) παραμένουν σε ευρώ. Το ίδιο συμβαίνει και με πολλές επιχειρήσεις που έχουν συναλλαγές με το εξωτερικό. Θα υπάρξουν διαδοχικές πτωχεύσεις (τραπεζών και επιχειρήσεων) και ραγδαία αύξηση της ανεργίας.
6. Οι διαδοχικές υποτιμήσεις θα δημιουργήσουν υπερπληθωρισμό (της τάξεως του 25%-30%). Τα επίπεδα του πληθωρισμού θα ακολουθήσουν φυσικά και τα επιτόκια, κάνοντας ουσιαστικά την πίστωση αδύνατη.
7. Ακόμη και ύστερα από λογιστικό έλεγχο του χρέους, το όποιο τελικό χρέος αποφασιστεί θα είναι σε ευρώ και άρα ενδέχεται να υπερβεί το 200%-220% του ΑΕΠ (λαμβάνοντας υπόψη και το βάθος της ύφεσης). Ουσιαστικά η χώρα κηρύσσει στάση πληρωμών, καθώς δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της.
8. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (περίπου 10 δισ. ευρώ) θα μηδενιστεί απότομα, αφού δεν θα είναι δυνατόν να γίνονται εισαγωγές. Ετσι, θα σταματήσουν να εισάγονται βασικά αγαθά, όπως καύσιμα, φάρμακα, τρόφιμα, μηχανήματα κ.ά. Η επίπτωση της κατακόρυφης πτώσης της κατανάλωσης στο ΑΕΠ θα είναι μεγάλη και εκτιμάται ότι η ύφεση θα φθάσει τα επίπεδα του 15%-20% μέσα σε ένα έτος.
Κερδισμένοι και χαμένοι
1. Θεωρητικά οι εξαγωγές θα ενισχυθούν λόγω της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας κόστους. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι μετά την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη το ευρώ θα εισέλθει σε μια μεγάλη περίοδο αναταραχής (και υποτιμήσεων). Επομένως, η υποτίμηση του ευρώ θα εμποδίσει την αύξηση των δικών μας εξαγωγών, δεδομένου ότι ο κύριος εμπορικός εταίρος μας είναι η ευρωζώνη.
2. Θα ωφεληθούν αυτοί που έχουν χρέη σε εθνικό νόμισμα και έχουν βγάλει τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό για να τα προστατεύσουν.
3. Οι τιμές υπηρεσιών του τουρισμού και οι τιμές των κατοικιών (ακίνητης περιουσίας) θα μειωθούν σημαντικά και πολλοί προσβλέπουν σε ανάπτυξη του τουρισμού και στην προσέλκυση νέων επενδύσεων. Ωστόσο εκτιμάται ότι τουρίστες και επενδυτές θα έρθουν σε μια κατεστραμμένη χώρα με διάχυτη τη φτώχεια, τις κοινωνικές συγκρούσεις, την πολιτική αστάθεια και τη διαρκή αβεβαιότητα. Επομένως, τα δύο βασικά επιχειρήματα για την επιστροφή στη δραχμή, δηλαδή η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και οι θετικές συνέπειες στον ρυθμό ανάπτυξης από την αύξηση των εξαγωγών και του τουρισμού, καταρρίπτονται καθώς οι θετικές συνέπειες θα είναι περιορισμένες. Η (υποτιθέμενη) υποτίμηση του εθνικού νομίσματος ως μέσο βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, που προβάλλεται ως το μείζον πλεονέκτημα της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, μπορεί να προσφέρει πολύ λίγα αν η οικονομία δεν μετασχηματιστεί και δεν αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της χώρας.
Εθνική απομόνωση
1. Σε περίπτωση εξόδου από την ευρωζώνη η Ελλάδα πιθανότατα θα αναγκαζόταν να εγκαταλείψει και την ΕΕ στο σύνολό της ως πλήρες μέλος. Θα ήταν αδύνατον για την Ελλάδα να παραμείνει ως πλήρες μέλος της ΕΕ έχοντας αποχωρήσει ως χρεοκοπημένη χώρα από την ευρωζώνη, καθώς με την έξοδο από το ευρώ θα αναγκαζόταν να εφαρμόσει μέτρα και πολιτικές, όπως ελέγχους στη διακίνηση κεφαλαίων, αγαθών, ατόμων κ.λπ., που θα παρέβαιναν τους κανόνες της ενιαίας, εσωτερικής αγοράς. Η παράβαση των κανόνων της ενιαίας, εσωτερικής αγοράς θα αποτελούσε τη βασικότερη αιτιολογία για αποχώρηση από την ΕΕ.
2. Η αποχώρηση από την ΕΕ θα σήμαινε την εγκατάλειψη πόρων ύψους περίπου 3 δισ. ευρώ ετησίως από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (διαρθρωτικών ταμείων και ταμείων συνοχής, της ΚΑΠ κ.ά.). Ως εκ τούτου, όλα τα διαρθρωτικά προγράμματα (όπως το ΕΣΠΑ), που αποτελούν σημαντικά εργαλεία και μέσα ανάπτυξης, θα πρέπει να εγκαταλειφθούν.
3. Η Ελλάδα, επομένως, θα αποτελούσε ένα περιθωριοποιημένο κράτος της Ευρώπης, ανίκανο να επηρεάσει και να συνδιαμορφώσει τις πολιτικές εξελίξεις.
4. Θα ακυρωνόταν οποιαδήποτε πραγματική προοπτική για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό της χώρας, που συμβάλλουν καθοριστικά στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, όπως εξυγίανση δημόσιων οικονομικών, ιδιωτικοποιήσεις, συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, καταπολέμηση φοροδιαφυγής, περιορισμός της γραφειοκρατίας, άρση εμποδίων στην επιχειρηματικότητα, δημιουργία φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, άνοιγμα αγορών εμπορευμάτων και εργασίας.
5. Η επικράτηση λαϊκίστικων, εθνικιστικών και εσωστρεφών πολιτικών δυνάμεων θα έθεταν σε κίνδυνο την πολιτική σταθερότητα και το πολίτευμα.
6. Επίσης, η έξοδος από την ευρωζώνη θα έθετε σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια της χώρας, καθώς η συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς διαφυλάττει σε μεγάλο βαθμό τα εθνικά συμφέροντα και την εθνική κυριαρχία της χώρας. Εκτός ευρώ η Ελλάδα θα δεχόταν πίεση από τη δυναμική της ανάπτυξης της Τουρκίας, ενώ δεν θα ήταν σε θέση να διαδραματίσει κανέναν ρόλο στην προώθηση της ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση για τη σταθερότητα, τη δημοκρατία και την ευημερία στην ευρύτερη περιοχή.
