Οι σατιρικοί χάρτες εμφανίστηκαν στα τέλη του 18ου αιώνα και συνεχίστηκαν μέχρι και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν αποτελούσαν γεωγραφικά εργαλεία, αλλά ήταν μορφές πολιτικής σάτιρας. Με αυτούς, οι σχεδιαστές τους, περιέγραφαν τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα της εποχής τους με γελοιογραφικά σκίτσα. Οι γελοιογράφοι-χαρτογράφοι, απέδιδαν μορφές ανθρώπων ή ζώων στο σχήμα κάθε χώρας και αναμιγνύοντας αυτές τις μορφές-χώρες δημιουργούσαν την εικόνα της Ευρώπης ή και του Κόσμου. Πρώτος εμπνευστής των σατιρικών χαρτών θεωρείται ο Άγγλος σκιτσογράφος Fred Rose, χάρτης του οποίου ήταν ο "Angling in Troubled Waters" που σας δείξαμε πρόσφατα.
Δείτε μερικούς σατυρικούς χάρτες.
"Geography Bewitched" ή "a Droll Caricature Map of England and Wales" (Γεωγραφικά Μαγεμένη ή Ένας Χάρτης-Γελοιογραφία της Αγγλίας και της Ουαλίας). Ο χάρτης-καρικατούρα της Αγγλίας είναι του Robert Dighton (1752-1814) και δημοσιεύθηκε στο Λονδίνο από την Bowles & Carver το 1793.
Του ίδιου είναι και οι χάρτες "a Droll Caricature Map of Ireland" (Ένας Χάρτης-Γελοιογραφία της Ιρλανδίας) και "a Droll Caricature Map of Scotland" (Ένας Χάρτης-Γελοιογραφία της Σκωτίας)
Ρωσική αρκούδα
Ένας ασιατικός χάρτης την περίοδο της κινεζικής επανάστασης του 1912. Ο χάρτης αυτός δημοσιεύτηκε στην Ιαπωνία, αλλά δείχνει την πεποίθηση ότι υπήρχε μεγάλη ξένη επιρροή στην Κίνα εκείνη την εποχή. Σε αυτήν την περίοδο, ακριβώς πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, η ρωσική αρκούδα δεσπόζει πάνω από την Ευρώπη και την Ασία, η Βρετανία απεικονίζεται ως ένα θαλάσσιο τέρας, που αντανακλά τη θέση της χώρας ως κυρίαρχη ναυτική δύναμη στον κόσμο εκείνη την εποχή, ενώ η Γερμανία εμφανίζεται με αγριογούρουνο με χαυλιόδοντες.
Ευρώπη 1870
Τίποτα δεν πήγαινε καλά στην Ευρώπη το 1870, το έτος του γαλλο-πρωσικού πολέμου που θα οδηγούσε σε μια ενωμένη γερμανική αυτοκρατορία και στην ταπείνωση της Γαλλίας. Σ' αυτόν τον γαλλικό σατιρικό χάρτη (Carte drôlatique d’ Europe, 1870) ο σχεδιαστής -πιστεύεται πως είναι του Paul Hadol- προσπάθησε να σατιρίσει τις εντάσεις και κάθε χώρα εκπροσωπείται από μια καρικατούρα. Οι μοίρες του γεωγραφικού πλάτους στο κάτω μέρος του χάρτη είναι σε βεληνεκές τουφεκιών, ακόμη ένα σχόλιο για την εκρηκτική κατάσταση.
Πρωσία - ο Ότο φον Μπίσμαρκ γονατίζει πάνω στην Αυστρία -ένας κοιμισμένος στρατιώτης- και καλύπτει την Ολλανδία με το δεξί του χέρι
Γαλλία - σαν άγριος Ζουάβος στρατιώτης, στοχεύει με ξιφολόγχη την καρδιά του πρωσικού δυσκίνητου τέρατος
Βέλγιο - πολύ μικρό για να του δοθεί ανθρώπινη μορφή, πιέζεται από τη Γαλλία και την Πρωσία
Αγγλία - μια ηλικιωμένη γυναίκα, αγωνίζεται με την Ιρλανδία (το σκυλί της, αν και μοιάζει περισσότερο με μια μικρή αρκούδα). Η Σκωτία είναι το καπέλο της Γριάς
Ισπανία - μια στρουμπουλή δεσποινίδα, αράζει και συνθλίβει τη μικρή Πορτογαλία (ο στρατιώτης)
Κορσική και Σαρδηνία - μαζί σαν καλικάντζαρος
Ιταλία - ο εθνικός ηγέτης Garibaldi, αντέχει στην πίεση της Πρωσίας
Δανία - ένας μικρός, καυχησιάρης στρατιώτης, ελπίζει πως θα ανακτήσει το Χολστάιν, το έδαφος που έχασε από την Πρωσία λίγα χρόνια νωρίτερα
Νορβηγία και Σουηδία - ένα άγριο σκυλί
Ελβετία - ένα κλειστό εξοχικό σπίτι
Τουρκία - στην Ευρώπη συνθλίβεται από την πίεση των άλλων χωρών ενώ στην Ασία είναι ένα κορίτσι που καπνίζει ναργιλέ
Ρωσία - ένας ρακοσυλλέκτης με την Κριμαία να είναι το μπάλωμα στο παλτό του
Η Ρωσία σαν Χταπόδι
Ο επονομαζόμενος "Χάρτης Χταπόδι" δημοσιεύεται στο Χάρλεμ από τον JJ van Brederode το 1870. Εκείνη την εποχή, η ρωσική αυτοκρατορία θεωρήθηκε πολύ επεκτατική και ήδη έχει απλώσει τα πλοκάμια της γύρω από την Τουρκία και την Περσία, αλλά συγκρατείται από τη Γερμανία.
"Ένας διπλωματικός χιουμοριστικός Άτλας της Ευρώπης και της Ασίας" από τον Kisaburo Ohara (Ιαπωνία - 1904). Εδώ φαίνεται ακόμα περισσότερο η επιθετική διάθεση του ρωσικού χταποδιού. Ο χάρτης δημιουργήθηκε στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια του Ρωσο-ιαπωνικού πολέμου, το 1905.
Das heutige Europa (Η Ευρώπη σήμερα)
Δημοσιεύθηκε στη Ζυρίχη από τον Caesar Schmidt το 1875
